Θέτεις Όρια – Τα Τηρείς;
Η ψυχική σου υγεία συνδέεται άμεσα με την ικανότητά σου να θέτεις και να εφαρμόζεις όρια. Αν και η διαδικασία του να θέσεις ένα όριο είναι απλή, η εφαρμογή του μπορεί να αποδειχτεί αρκετά δύσκολη και αναπάντεχα προκλητική. Το να θέσεις το όριο δεν είναι το δύσκολο κομμάτι. Το κάνουμε συνέχεια – ξέρεις όταν μιλάς σε κάποιον και λες «μην μου μιλάς έτσι» ή «μην με παίρνεις τηλέφωνο μετά από κάποια ώρα». Το να θέσεις το όριο είναι εύκολο. Για παράδειγμα, μπορείς να πεις σε κάποιον «δεν είμαι πρωινός τύπος, μην με παίρνεις τηλέφωνο πριν τις 9 το πρωί». Αλλά τι γίνεται αν ξυπνήσεις νωρίτερα, το τηλέφωνο χτυπήσει πριν τις 9 το πρωί, και εσύ το σηκώσεις; Συγχαρητήρια, μόλις απέτυχες να εφαρμόσεις το όριό σου! Και το μόνο που μένει είναι να απογοητευτείς, να εκνευριστείς, να το επαναλάβεις, και να το κάνεις μεγαλύτερο πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι συχνά επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, και αυτό ακριβώς είναι που καθιστά την εφαρμογή των ορίων τόσο δύσκολη.
Σήμερα, λοιπόν, θα σου πω το πιο σημαντικό σημάδι που δείχνει ότι χρειάζεσαι όρια, με την ελπίδα ότι θα παραμείνεις συνεπής στην εφαρμογή τους. Η μεγαλύτερη ένδειξη είναι η διάθεση και τα επίπεδα ενέργειάς σου. Όλοι έχουμε ακούσει τους όρους «εσωστρεφής» (introvert) και «εξωστρεφής» (extravert), αλλά συχνά τους παρεξηγούμε. Νομίζουμε ότι ο εξωστρεφής είναι ο κοινωνικός τύπος, ενώ ο εσωστρεφής είναι γενικά αντικοινωνικός. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι εσωστρεφής είναι αυτός που ανανεώνει την ενέργειά του, δηλαδή αποκτά περισσότερη ενέργεια από την απομόνωση ή από μοναχικές δραστηριότητες – διάβασμα, γράψιμο, δραστηριότητες που απολαμβάνει να κάνει γενικά μόνος του. Ο εξωστρεφής είναι αυτός που ανανεώνει την ενέργειά του από την κοινωνικοποίηση και την παρουσία άλλων ανθρώπων – συμμετοχή σε πάρτι, κοινωνικές εκδηλώσεις.
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν δεν έχεις ξεκάθαρα όρια; Καταλήγεις να νιώθεις πολύ πιο εξαντλημένος από όσο θα έπρεπε. Ας υποθέσουμε ότι έχεις μια δύσκολη μέρα και αισθάνεσαι ότι χρειάζεσαι ξεκούραση στο σπίτι. Αλλά κάποιος σε καλεί να βγεις και, παρόλο που δεν είσαι σε διάθεση, νιώθεις υποχρεωμένος να πας για να μην τον στεναχωρήσεις. Αν παρατηρήσεις ότι συχνά νιώθεις εξαντλημένος χωρίς λόγο ή ότι η ενέργειά σου μειώνεται συνεχώς, αυτό είναι το πρώτο σημάδι ότι τα όριά σου δεν εφαρμόζονται σωστά, ότι κάνεις περισσότερα πράγματα από όσα θα έπρεπε να κάνεις.
Το δεύτερο σημαντικό σημάδι είναι η διάθεσή σου. Επιστρέφοντας στο πρώτο παράδειγμα, εάν κάποιοι συνεχίζουν να παραβιάζουν τα όριά σου, όπως το να σε καλούν νωρίτερα από την ώρα που έχεις θέσει, χωρίς να τους το έχεις επισημάνει, τότε η απογοήτευση και η αίσθηση του μη σεβασμού θα επηρεάσουν την διάθεσή σου. Όσο παραβιάζονται τα όριά σου, τόσο πιο εκνευρισμένος θα γίνεσαι, και αυτό θα δημιουργήσει εντάσεις στη σχέση σου με αυτούς τους ανθρώπους.
Το ενδιαφέρον είναι ότι μόλις αρχίσεις να εφαρμόζεις τα όριά σου με συνέπεια, θα δεις άμεση βελτίωση τόσο στη διάθεσή σου όσο και στα επίπεδα ενέργειάς σου. Θα σταματήσεις να νιώθεις εξαντλημένος από καταστάσεις που δεν σε εξυπηρετούν και θα αποκτήσεις περισσότερο έλεγχο στις αλληλεπιδράσεις σου. Τα όρια δεν είναι ένας τρόπος για να απομακρύνουμε ανθρώπους από τη ζωή μας – είναι ένας τρόπος για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και να δημιουργήσουμε πιο υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις.
Επιπλέον, είναι καλό να θυμάσαι ότι όταν κάποιος συστηματικά παραβιάζει τα όριά σου, μπορεί να σημαίνει ότι έχεις αφήσει παλιές δυναμικές σχέσεων να συνεχιστούν χωρίς να τις αναθεωρήσεις (ως όφειλες στον εαυτό σου). Η ανάπτυξη υγιών ορίων απαιτεί εξάσκηση και συνέπεια. Αν έχεις συνηθίσει να υποχωρείς, μπορεί αρχικά να νιώσεις ενοχές ή άβολα όταν αρχίσεις να τα εφαρμόζεις. Όμως, με τον καιρό, θα δεις ότι η ζωή σου γίνεται πιο ήρεμη και ότι οι σχέσεις σου βελτιώνονται. Οι άνθρωποι που πραγματικά σε σέβονται, θα μάθουν να προσαρμόζονται και να αποδέχονται τις ανάγκες σου.
Το κλειδί είναι να θυμάσαι ότι δεν χρειάζεται να εξηγήσεις ή να δικαιολογήσεις υπερβολικά τα όριά σου. Δεν είναι υποχρεωτικό να πείσεις τους άλλους να συμφωνήσουν μαζί σου. Αυτό που έχει σημασία είναι να αναγνωρίζεις τις δικές σου ανάγκες και να τις προστατεύεις, γιατί η ψυχική σου ισορροπία εξαρτάται από αυτό.