Θυμήθηκες να πεις «Μπράβο» στο παιδί σου;

«Αν δεν κάνει τη δουλειά του, του φωνάζω» μου είπε πρόσφατα μια μητέρα. «Και ποια είναι η δουλειά του;» τη ρώτησα. «Να πετάει τα σκουπίδια» μου λέει. «Και πώς αντιδράς όταν δεν το κάνει;» την ξαναρώτησα. «Εκνευρίζομαι πολύ, του φωνάζω, γιατί είναι το μόνο πράγμα που του ζητάω να κάνει», μου είπε. Και τότε τη ρώτησα κάτι πολύ απλό: «Και όταν το κάνει, και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί να του το υπενθυμίσεις, του το αναγνωρίζεις με την ίδια ένταση;» Και εκείνη κοντοστάθηκε και παραδέχτηκε: «Όχι. Σπάνια του το λέω».

Αυτός ο μικρός διάλογος άνοιξε μια μεγάλη κουβέντα γύρω από τη σημασία του επαίνου. Γιατί τελικά, δεν είναι τόσο αυτονόητο για όλους μας γιατί είναι τόσο σημαντικό να επαινούμε τα παιδιά. Και πράγματι, με έκπληξη βλέπω ότι ο έπαινος εξακολουθεί να θεωρείται πολυτέλεια. Μια περιττή ‘καλοσύνη’ που κάνει τα παιδιά να επαναπαύονται και να ψηλοπατούν. Όμως στην πραγματικότητα, ο έπαινος είναι πυλώνας εκπαίδευσης και προσωπικής ενδυνάμωσης. Γιατί ο τρόπος που μιλάμε στα παιδιά σήμερα,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  γίνεται η φωνή στο μυαλό τους όταν μεγαλώσουν.

Ο έπαινος δεν είναι κολακεία. Δεν είναι υπερβολή. Δεν είναι μια ακόμη «χαριτωμένη» προσέγγιση ανατροφής. Είναι αναγνώριση και μέρος της διαδικασίας της μάθησης.

Τα παιδιά δεν γεννιούνται γνωρίζοντας πώς να λειτουργούν υπεύθυνα, ευγενικά, με σεβασμό και ακεραιότητα. Αυτές είναι δεξιότητες που χτίζονται σιγά σιγά – και ο έπαινος είναι ένα από τα σημαντικότερα «δομικά υλικά» για να χτιστούν. Έτσι, λοιπόν, τα παιδιά μαθαίνουν όχι μόνο όταν τα διορθώνουμε, αλλά κυρίως όταν τους δείχνουμε τι έκαναν σωστά γιατί έτσι τα βοηθάμε να καταλάβουν τι αξίζει να επαναλάβουν. Ο έπαινος είναι δείκτης πορείας για να μάθουν.

Κάποιοι πιστεύουν ότι αν επαινούμε συχνά τα παιδιά, τα κάνουμε αδύναμα. Ότι τα καλομαθαίνουμε. Ότι ο πραγματικός κόσμος δεν είναι τόσο ευγενικός, άρα πρέπει να τα «σκληραγωγήσουμε» από νωρίς. Μα ο έπαινος κάνει ακριβώς το αντίθετο – προετοιμάζει και δυναμώνει τα παιδιά για τη ζούγκλα που τα περιμένει εκεί έξω.

Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου νιώθει ότι έχει αξία, ότι η προσπάθειά του αναγνωρίζεται, ότι μπορεί να κάνει λάθη και να διορθωθεί χωρίς να στιγματιστεί, χτίζει εσωτερική ανθεκτικότητα που διαρκεί εφόρου ζωής. Μαθαίνει να πιστεύει στον εαυτό του αναπτύσσοντας μια υγιή αυτοεκτίμηση. Και οι άνθρωποι με αυτοεκτίμηση δεν λυγίζουν εύκολα. Δεν επιτρέπουν σε κανέναν να τους μειώσει. Ξέρουν να προστατεύουν τον εαυτό τους. Δεν νιώθουν ότι αξίζουν το κακό. Ξέρουν ότι αξίζουν το καλό – και το διεκδικούν. Υπάρχει καλύτερο αντίδοτο από αυτό στη σκληρότητα του κόσμου;

Αντίθετα, όταν μεγαλώνεις με συνεχείς επισημάνσεις στα λάθη και ελάχιστη αναγνώριση για τις επιτυχίες σου, δεν προετοιμάζεσαι για τη ζωή· προετοιμάζεσαι για να αμφισβητείς τον εαυτό σου. Τα παιδιά που μεγαλώνουν έτσι, τείνουν να γίνονται ενήλικες που δεν ξέρουν να επιβραβεύουν τον εαυτό τους, που ζουν με την αντίληψη ότι δεν είναι ποτέ αρκετοί, που κυνηγούν την αποδοχή από τους άλλους και συχνά την μπερδεύουν με την αξία.

Κάποιος μπορεί να πει «εγώ έτσι μεγάλωσα και δεν έπαθα τίποτα». Μα το ζήτημα δεν είναι αν επιβίωσες, αλλά αν άνθισες! Τώρα που ξέρεις περισσότερα από τους δικούς σου γονείς, έχεις την ευθύνη να πας τα πράγματα ένα βήμα πιο πέρα. Μπορείς να γίνεις ο κρίκος  εκείνος στην οικογενειακή αλυσίδα που δεν θα περάσει το τραύμα, αλλά τη θεραπεία στην επόμενη γενιά. Θέλουμε μια νέα γενιά που απλά επιβιώνει ή ανθίζει και ευημερεί;

Ο έπαινος είναι τρόπος να μεταφέρουμε θετική ενέργεια, ασφάλεια και συναισθηματική σταθερότητα. Δεν μεγαλώνουμε “κακομαθημένα” παιδιά, αλλά ανθεκτικούς, αυτόνομους και υγιείς ενήλικες.

Ο κόσμος μπορεί να μην είναι γεμάτος επαίνους. Αλλά το σπίτι σου μπορεί και πρέπει να είναι το μέρος όπου το παιδί σου νιώθει ότι αξίζει, ότι είναι ικανό, και ότι είναι αρκετό – ακριβώς όπως είναι.

Κάνε τον έπαινο καθημερινή σου πρακτική. Όχι με υπερβολές, αλλά με αυθεντικότητα. Με ουσία. Με γνήσια διάθεση να στηρίξεις και να ενδυναμώσεις. Γιατί ένα παιδί που ακούει «Μπράβο, τα κατάφερες» σήμερα, αύριο θα μπορεί να πει στον εαυτό του: «Μπορώ. Είμαι ικανός. Έχω αξία». Και αυτό είναι ό,τι καλύτερο μπορείς να του προσφέρεις.

Ιουλία Καζάνα-McCarthy

Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)

Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)

Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)