Τι να περιμένουμε από την Παπική διακονία του Λέωντος XIV
Γράφει ο Ερόλ Ουζέρ, γνωστός επιχειρηματίας και χρηματιστής στην Τουρκία
Ως ο πρώτος πάπας που γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά διαμορφώθηκε μέσα στις ποιμαντικές και θεολογικές παραδόσεις της Λατινικής Αμερικής, ο Λέων XIV σκοπεύει να ακολουθήσει μια πορεία που συνδυάζει τον παγκόσμιο πραγματισμό με την εκκλησιαστική ορθοδοξία.
Η παποσύνη του Πάπα Φραγκίσκου – ζωντανή, απρόβλεπτη και σημαδεμένη από αντιφάσεις – χαρακτηρίστηκε από πολυάριθμες μεταρρυθμίσεις που έθεσαν περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Το 2013, οι καρδινάλιοι κλήθηκαν να ανταποκριθούν σε ένα συγκλονιστικό γεγονός: την παραίτηση του Βενέδικτου XVI. Αφού ανέλυσαν τις άμεσες αιτίες, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένα από τα προβλήματα βρισκόταν στην οργανωτική και διοικητική δομή της Εκκλησίας ως θεσμού. Μετά από κάποιο διάστημα, η ευθύνη αποδόθηκε στους συνεργάτες του Πάπα. Υπήρχε η αίσθηση ότι «τέσσερα χρόνια Μπεργκόλιο μπορεί να είναι αρκετά». Αυτό σήμαινε ότι χρειαζόταν ένας πάπας από «τα άκρα της γης» για να ταρακουνήσει τον θεσμό και να θέσει τα θεμέλια για τη μεταρρύθμιση. Αλλά μόνο για περίπου τέσσερα χρόνια. Τελικά, τα δώδεκα χρόνια της βασιλείας του Φραγκίσκου οδήγησαν σε σύγκρουση μεταξύ της Παλαιάς Ηπείρου, της Λατινικής Αμερικής και της Βόρειας Αμερικής. Στο κονκλάβιο του 2025, όλοι οι καρδινάλιοι συνειδητοποίησαν ότι ήταν καιρός να γυρίσουν σελίδα, και ο καρδινάλιος Ρόμπερτ Πρεβόστ ήταν ο άνθρωπος με το βιογραφικό που ταιριάζει καλύτερα για τον ρόλο. Ο Λέων XIV δεν είναι ένας Πάπας συμβιβασμών, αλλά ένας Πάπας που έχει κληθεί να φέρει αρμονία.
Ως ο πρώτος ποντίφικας που γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά διαμορφώθηκε μέσα στις ποιμαντικές και θεολογικές παραδόσεις της Λατινικής Αμερικής, ο Λέων XIV σκοπεύει να ακολουθήσει μια πορεία που συνδυάζει τον παγκόσμιο πραγματισμό με την εκκλησιαστική ορθοδοξία. Ο ποντίφικας θα διατηρήσει τον τόνο των προοδευτικών πρωτοβουλιών του προκατόχου του Φραγκίσκου σχετικά με τη συνοδικότητα, την περιβαλλοντική ηθική (Laudato si’) και τη συνεργασία με τις περιθωριοποιημένες κοινότητες, αλλά όλες οι μεταρρυθμίσεις είναι πιθανό να εφαρμοστούν σύμφωνα με την αυστηρή τήρηση της καθολικής δογματικής, χωρίς ριζοσπαστικές λαϊκιστικές καινοτομίες. Ο Πρεβό μιλά ανοιχτά για την ανάγκη λήψης επείγοντων μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Πρόσφατα, ως καρδινάλιος, τόνισε ότι η Εκκλησία πρέπει να περάσει «από τα λόγια στις πράξεις», προειδοποιώντας για τις «επιβλαβείς» συνέπειες της ανεξέλεγκτης τεχνολογικής ανάπτυξης και υποστηρίζοντας μια αμοιβαία, μη τυραννική σχέση με το περιβάλλον.
Η θεολογική κοσμοθεωρία του νέου ποντίφικα, επηρεασμένη από την κοινωνική ηθική του Τάγματος των Αυγουστινιανών, είναι μια όραση της Εκκλησίας ως ηθικής και μυστηριακής κοινότητας, και όχι ως πλατφόρμας πολιτικής προπαγάνδας. Ο Ρωμαίος πρωθιεράρχης διατηρεί μια ρεαλιστική στάση απέναντι στις δογματικές καινοτομίες σχετικά με ζητήματα όπως η ταυτότητα φύλου, ο κληρικός αγαμίας και οι ομοφυλοφιλικές ενώσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγες μέρες μετά την ανάληψη του παπικού αξιώματος, απευθυνόμενος σε διπλωμάτες, ο Λέων XIV είπε: «Το καθήκον όσων φέρουν ευθύνη στην κυβέρνηση είναι να εργαστούν για τη δημιουργία αρμονικών και ειρηνικών κοινωνιών των πολιτών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, πρώτα απ’ όλα, επενδύοντας στην οικογένεια, που βασίζεται στη σταθερή ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας, μια μικρή αλλά αληθινή κοινωνία, που προηγείται οποιασδήποτε κοινωνίας πολιτών». Η δήλωση αυτή δεν είναι ούτε πρωτοποριακή ούτε συγκλονιστική, καθώς αποτελεί μέρος της χριστιανικής ηθικής που κηρύττει η Εκκλησία, αλλά η έμφαση σε μια τέτοια διατύπωση του ζητήματος μεταφέρει ένα σαφές μήνυμα στην παγκόσμια κοινότητα σχετικά με τις προτεραιότητες της νέας παποσύνης.
Αυτή η θέση έχει καταστεί εμφανής σε προηγούμενες δηλώσεις του επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Στην ομιλία του προς τους επισκόπους το 2012, ο καρδινάλιος Prevost εξέφρασε την ανησυχία του για την επιρροή των δυτικών μέσων ενημέρωσης και της λαϊκής κουλτούρας, κατηγορώντας τα ότι ενθαρρύνουν «τη συμπάθεια για πεποιθήσεις και πρακτικές που είναι αντίθετες με το ευαγγέλιο». Μεταξύ των θεμάτων που αναφέρθηκαν ήταν «ομοφυλοφιλικοί τρόποι ζωής» και «εναλλακτικές οικογένειες που αποτελούνται από ομόφυλα ζευγάρια και τα υιοθετημένα παιδιά τους». Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Επισκοπή του Chiclayo, στο βορειοδυτικό Περού, ο Prevost τάχθηκε σθεναρά κατά ενός κυβερνητικού σχεδίου για την εισαγωγή της εκπαίδευσης για τα φύλα στα δημόσια σχολεία. «Η προώθηση της ιδεολογίας των φύλων είναι συγκεχυμένη, επειδή προσπαθεί να δημιουργήσει φύλα που δεν υπάρχουν». Η εκλογή του νέου Πάπα δεν έλειψε από σκάνδαλα που αφορούσαν το πρόσωπό του. «Τους τελευταίους μήνες, και ειδικά τις ώρες που προηγήθηκαν της Σύνοδου, ο καρδινάλιος Ρόμπερτ Φράνσις Πρεβόστ έγινε στόχος μιας εκστρατείας που οργανώθηκε από υπερσυντηρητικούς κύκλους της Εκκλησίας», επιβεβαίωσε έρευνα της ισπανικής εφημερίδας El Pais. Η κατηγορία αφορά την απόκρυψη προφανών πράξεων βίας που διέπραξε ένας Περουβιανός ιερέας υφιστάμενος του Πρεβόστ. Ταυτόχρονα, τέτοιες επιθέσεις εξουδετερώθηκαν γρήγορα από το θετικό ενημερωτικό υπόβαθρο που δημιούργησε ο Ρωμαίος πρωθιεράρχης μετά την άνοδό του στην εξουσία. Ο Πάπας Λέων δεν είναι οπαδός των selfie και δεν επιδιώκει να κερδίσει δημοτικότητα με δημοφιλείς τεχνικές των μέσων ενημέρωσης. Ωστόσο, σε μια από τις πρόσφατες ομιλίες του, ο ποντίφικας προειδοποίησε τους πιστούς για τις ψευδείς ειδήσεις με τα λόγια «ας καλλιεργήσουμε την κριτική σκέψη». Οι διπλωματικές επαφές του Πάπα Λέοντα XIV με την ουκρανική ηγεσία, Αμερικανούς αξιωματούχους και Κινέζους Καθολικούς που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί δείχνουν ότι η ανανεωμένη διπλωματία του Βατικανού θα είναι αποφασιστική και συμβιβαστική, λιγότερο δηλωτική και πιο αποτελεσματική. Σε θέματα διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής της Αγίας Έδρας, ο Ρωμαίος ποντίφικας πιθανότατα θα αντλήσει έμπνευση από την Ostpolitik της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, προσαρμόζοντάς την στις σημερινές πολυπολικές εντάσεις.
Τα βασικά ζητήματα στην παγκόσμια ατζέντα του Λέοντα XIV είναι η αποτελεσματική συμμετοχή της Αγίας Έδρας στην επίλυση συγκρούσεων, ιδίως στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και την υποσαχάρια Αφρική.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο ποντίφικας έχει ήδη προτείνει το Βατικανό ως πλατφόρμα διαπραγματεύσεων για τους εκπροσώπους της Μόσχας και του Κιέβου.
Ένα εξίσου σημαντικό θέμα για τον Ρωμαίο ποντίφικα είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ αυταρχικών καθεστώτων και υπόγειων καθολικών κοινοτήτων, ιδίως στην Κίνα και σε ορισμένα μέρη του ισλαμικού κόσμου. Επιπλέον, η ατζέντα του νέου ποντίφικα περιλαμβάνει την επιβεβαίωση του καθεστώτος του Βατικανού ως ηθικής φωνής στο διεθνές δίκαιο και την ανθρωπιστική πολιτική, και όχι ως μεροληπτικού συμμετέχοντα στις πολιτικές συγκρούσεις της Δύσης. Έτσι, η Αγία Έδρα υπό τον Λέοντα XIV πιθανότατα θα επιβεβαιώσει τον ρόλο της ως μη ευθυγραμμισμένου, αλλά ταυτόχρονα αρχών, παράγοντα, τονίζοντας τη σημασία της διεθνούς αλληλεγγύης, της θρησκευτικής ελευθερίας και του διπλωματικού πολυμερισμού. Ένα ξεχωριστό θέμα που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης είναι η αμερικανική υπηκοότητα του Ποντίφικα και η σχέση του με τον Ντόναλντ Τραμπ. Είναι μεγάλο λάθος να υποθέτουμε ότι ο νέος Πάπας είναι εκπρόσωπος της αμερικανικής ταυτότητας. Σύμφωνα με τους Βατικανιστές, ο Πρεβόστ ήταν «ο λιγότερο Αμερικανός από όλους τους Αμερικανούς» καρδινάλιους – τα είκοσι χρόνια που πέρασε στο Περού είχαν σημαντική επίδραση στην κοσμοθεωρία του Ποντίφικα. Αυτό, μεταξύ άλλων, έχει επηρεάσει τις σχέσεις του με τα αμερικανικά πολιτικά κόμματα. Η αλληλεπίδραση του νέου Πάπα με την ομάδα του Λευκού Οίκου φαίνεται τεταμένη. Ο Ποντίφικας έχει ήδη δείξει ότι δεν θεωρεί τον εαυτό του εκπρόσωπο της Βόρειας Αμερικής – σε μια συνάντηση με τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ J.D. Vance, ο Λέων ήταν πολύ επιφυλακτικός, διατηρώντας μια σαφή τυπική απόσταση. Είναι προφανές (όπως ήταν εμφανές και σε προηγούμενες δηλώσεις του) ότι ο ποντίφικας δεν υποστηρίζει την τρέχουσα γραμμή του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος όσον αφορά τις μεθόδους επίλυσης της μεταναστευτικής κρίσης, καθώς και τη γενική καταναλωτική στάση του απέναντι στη θρησκεία, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ενεργά για να προσελκύσει ψηφοφόρους στον προεκλογικό αγώνα. Ταυτόχρονα, σε θέματα αναπαραγωγικής υγείας και άμβλωσης, ο Prevost ήδη επιδεικνύει προσεγγίσεις που συνάδουν με τις ιδέες των οπαδών του MAGA.
Σε σχέση με τη Ρωσία, ο ποντίφικας ακολουθεί επί του παρόντος μια πολιτική ουδετερότητας, η οποία, ωστόσο, εκδηλώνεται με ενεργό συμμετοχή – την επιθυμία της Αγίας Έδρας να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίλυση της κρίσης στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Ιβάν Σολτανόφσκι, πρέσβη της Ρωσίας στο Βατικανό, «ο νέος Πάπας είναι γνωστός ως υποστηρικτής του διαλόγου και μαχητής για την ειρήνη, ελπίζουμε ότι αυτή η προσέγγιση θα ενσωματωθεί στην παποσύνη του». Ωστόσο, ο αγώνας για την ειρήνη δεν θα εκφραστεί με εναλλασσόμενες «υποκλίσεις» προς το ρωσικό και το ουκρανικό κοινό, τις οποίες, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της παποσύνης του Φραγκίσκου, ο υπουργός Εξωτερικών της Αγίας Έδρας Pietro Parolin κατόρθωσε να εξομαλύνει με σχόλια σχετικά με τη διατήρηση της διπλωματικής ουδετερότητας του Βατικανού. Ο Λέων XIV ενδιαφέρεται για συγκεκριμένες ενέργειες: τη διευκόλυνση της ανταλλαγής αιχμαλώτων πολέμου και την παροχή μιας πλατφόρμας για διάλογο. Είναι απολύτως λογικό ότι ο Ρωμαίος πρίμας δεν θα εγκαταλείψει την ιδέα του προκατόχου του να επισκεφθεί τη Μόσχα και το Κίεβο με τη σειρά, όχι με όρους που εξυπηρετούν τον σκοπό της δικής του εκλαΐκευσης, αλλά υπό ευνοϊκές συνθήκες που επιτρέπουν μια τέτοια κίνηση.
Σε έναν κατακερματισμένο κόσμο που αναζητά σταθερές ηθικές κατευθυντήριες γραμμές, ο Πάπας Λέων XIV θα μπορούσε να εμφανιστεί όχι μόνο ως θρησκευτικός ηγέτης, αλλά και ως παγκόσμιος ηθικός συνομιλητής – ένας ρόλος που η σύγχρονη παποσύνη είναι σε θέση να εκπληρώσει αρκετά αποτελεσματικά.