Ένα εικονογραφημένο μυθιστόρημα του Θανάση Πέτρου για τους Αμπελόκηπους

Ένα κόμικ για την Αθήνα και την ιστορία της, γραμμένο και σχεδιασμένο από έναν Θεσσαλονικιό: αυτό είναι το καινούργιο graphic novel του Θανάση Πέτρου «Τ’ Αμπελοκηπιώτικα της Αθήνας», που μόλις κυκλοφόρησε από τον επίσης θεσσαλονικώτικο οίκο Oblik Editions. Αφήνοντας πίσω τα εικονογραφημένα μυθιστορήματά του με θέμα τη νεότερη ελληνική ιστορία, όπως τα «1923» (Ίκαρος, 2022), «1922» (Ίκαρος, 2021) και «Οι όμηροι του Γκαίρλιτς» (Ίκαρος 1920), που καταπιάνονται με τη Μικρασιατική Καταστροφή και με τις παρατεταμένες συνέπειές της μέσα στον χρόνο, καθώς και με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και με τον Εθνικό Διχασμό, ο Πέτρου σχεδιάζει τώρα ένα κόμικ για την αθηναϊκή πρωτεύουσα, που αξιοποιεί την παλαιά παράδοση της αθηναιογραφίας, ξεκινώντας από τον τόπο της γέννησής του, τη Θεσσαλονίκη, για να καταλήξει στην εγκατάστασή του, πριν από πολλά χρόνια, στους Αμπελόκηπους.

Πρόκειται για το πιο προσωπικό βιβλίο του Πέτρου, που μιλάει για την επαγγελματική του καριέρα και για τη ζωή του στα γραφεία της ιστορικής «Ελευθεροτυπίας». Να θυμίσω πως ο Πέτρου έχει συνεργαστεί, δημοσιεύοντας κόμικς, με μια μεγάλη γκάμα εντύπων: από το «9» της «Ελευθεροτυπίας» μέχρι τη «Βαβέλ» και τη «Γαλέρα». Έχει επιπλέον δημοσιεύσει (για να θυμηθούμε και πιο πρόσφατες δουλειές του), σε συνεργασία με τον Δημήτρη Βανέλλη, το graphic novel «Γιαννούλης Χαλεπάς: ο μύθος της νεοελληνικής γλυπτικής» (εκδόσεις Πατάκη, 2019). Η συνεργασία των δυο είχε ως αποτέλεσμα την κατ’ επανάληψη μεταφορά ελληνικών λογοτεχνικών κειμένων σε κόμικς: από Δημοσθένη Βουτυρά, Κ. Π. Καβάφη και Ανδρέα Καρκαβίτσα μέχρι Κώστα Καρυωτάκη, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και Μ. Καραγάτση.

Και να συμπληρώσουμε την περιήγηση με το graphic novel «Γρα-Γρου» (εκδόσεις Ίκαρος, 2017), φτιαγμένο σε συνεργασία με τον Τάσο Ζαφειριάδη και τον πεζογράφο Γιάννη Παλαβό. Μια από τις προσωπικότερες πτυχές του σημερινού βιβλίου του Πέτρου αποτελεί το γεγονός πως ο ίδιος είναι, μέσω της σκιτσαρισμένης αυτοπροσωπογραφίας του, πανταχού παρών – όχι μόνο στα γραφεία της «Ελευθεροτυπίας», αλλά και σε όλες τις ιστορικές στιγμές της Αθήνας και των Αμπελοκήπων ενόσω ξετυλίγονται καρέ-καρέ στις εικονογραφημένες σελίδες του: συνομιλεί με τον διαβόητο έμπορο όπλων Βασίλειο Ζαχάρωφ, κρατάει ένα μπουκάλι κρασί των ανθρώπων που δημιούργησαν το θρυλικό «Balthasar», επί της οδού Τσόχα, όπου και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ψιθυρίζει κάτι ελαφρώς χλευαστικό στον Ερρίκο Σλήμαν, συνομιλεί με τον εθνικό ήρωα της Αλβανίας Γεώργιο Καστριώτη ή Σκεντέρμπεη, σκάβει στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, όταν οι αρχές αποφασίζουν να τη διανοίξουν, επί δημαρχίας Παναγιώτη Κυριακού, παίρνει συνέντευξη από τον αρχαιότερο του Κυριακού δήμαρχο Αθηναίων Σπύρο Μερκούρη και κουβεντιάζει κεφάτα με τη Μαντάμ Σουσού. Κι όλα αυτά σε μια αναπάντεχη, σχεδόν υπερρεαλιστική κάποτε αλυσίδα πλάνων και με μια πλοκή που σπεύδει να φωτίσει πρόσωπα, τα οποία συνδέθηκαν με τους Αμπελόκηπους λόγω της πολιτικής, της εργασίας τους ή των μεγάλων ιδιοκτησιών και χορηγιών τους.

Κι όπως η αυτοπροσωπογραφία του κομίστα πηδά από χώρο σε χώρο και από εποχή σε εποχή, έτσι και η ιστορία των Αμπελοκήπων και της Αθήνας αποτυπώνεται σε κτίρια, σε οδούς, σε τοπογραφικά σχέδια, σε παντός είδους επιχειρήσεις, σε νοσοκομεία, σε γηροκομεία, σε φυλακές (όπως οι φυλακές Αβέρωφ), σε μπαρ, σε ταβέρνες, σε ζαχαροπλαστεία και σε κινηματογραφικές αίθουσες. Κι ενώ ο Πέτρου μάς ξεναγεί στη γειτονιά του και στους συγκοινωνιακούς κόμβους από τους οποίους περνά κάθε ημέρα, στα πλάνα του παρόντος παρεισδύει αίφνης το ιστορικό παρελθόν, για να συνυπάρξει, όπως μόνο στα κόμικς είναι δυνατόν, ειρωνικά μαζί του. Και οι εικόνες των παρελθοντικών και των παροντικών παραπομπών εκκινούν από τον Βενετό τυπογράφο Άλδο Μανούτιο, το εριουργείο «Εργάνη Αθήνα», τον βυζαντινό ναό του Αγίου Δημητρίου, την έπαυλη Θων σε σχέδια Ερνέστου Τσίλερ και τη δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη και φτάνουν μέχρι τον Πύργο των Αθηνών, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, το Πάρκο της Χωροφυλακής, την αύξηση του αθηναϊκού πληθυσμού μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τις προσφυγικές πολυκατοικίες που σήμερα έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέες (παραμένοντας εγκαταλελειμμένες στην τύχη τους), το Γενικό Νοσοκομείο και Μαιευτήριο Έλενας Βενιζέλου, τη μεσοπολεμική δικτατορία του Πάγκαλου και τη μεταπολεμική βρετανική εταιρεία ρεύματος «Power».

Η αθηναϊκή περιπλάνηση του Πέτρου είναι γεμάτη μπρίο, νευρώδες σκιτσάρισμα και φαντασία που συνδυάζει τον πλούτο των πηγών με την ελευθερία της εικονογραφικής σύνθεσης. Είναι επίσης, φανερή η έγνοια για τον τρόπο με τον οποίο η Ιστορία και η πολιτική περνούν στον καθημερινό βίο καθώς και η αγάπη για την Αθήνα σε όλα τα επίπεδα – δίχως, όμως, την παραμικρή διάθεση εξωραϊσμού και εξιδανίκευσης.