Κώστας Παπαχλιμίντζος: Η ιστορία θα συνεχίσει να κάνει κύκλους

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος μας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα επιστρέψουμε στο επίπεδο ζωής του 2004. Δύο ημέρες αργότερα, είπε πως είναι προτιμότερο να γυρίσουμε στο 2004, παρά στο 1960. Θα πρότεινα να πάμε το ρολόι του χρόνου ακόμα πιο πίσω, στα μέσα του περασμένου αιώνα.

Όχι για να επιστρέψουμε στο βιοτικό επίπεδο εκείνης της εποχής, αλλά για να αντλήσουμε πολύτιμα συμπεράσματα από αυτή.

Η αρχική βοήθεια, λοιπόν, ήταν σχετικά φειδωλή και μάλλον απρόθυμη: Η ομοσπονδιακή τράπεζα της Νέας Υόρκης χορηγεί, μετά από αίτημα της Τράπεζας της Ελλάδας, πίστωση δέκα εκατομμυρίων δολαρίων. Το ημερολόγιο δείχνει Σεπτέμβριο του 1946, η χώρα που αιτείται τη βοήθεια είναι η Ελλάδα και το αίτημα απευθύνεται στις ΗΠΑ – όχι για 10, αλλά για 50 εκατ. δολάρια μέσω δανεισμού.

Η αμερικανική κυβέρνηση ζητά το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στην Ελλάδα και θέτει όρους για τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας: Ενθάρρυνση των εξαγωγών, μεγιστοποίηση της παραγωγής, μείωση των μη παραγωγικών κυβερνητικών εξόδων, μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στη φορολογία, εκπόνηση και αποτελεσματική εφαρμογή ενός προγράμματος οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας. Μετά από πολλές καθυστερήσεις και παλινωδίες, το αμερικανικό υπουργείο εξωτερικών συντάσσει τον Φεβρουάριο του 1947 ένα μνημόνιο σχετικά με τη «θέση και συστάσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για άμεση και ουσιαστική βοήθεια προς την Ελλάδα και την Τουρκία».

Ήταν η απαρχή για το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Γερουσία και ψηφίστηκε τον Απρίλιο του ίδιου έτους, με το οποίο οι ΗΠΑ χορηγούσαν βοήθεια προς την Ελλάδα ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων, στο πλαίσιο του νεοεξαγγελθέντος Δόγματος Τρούμαν. Όπως έγραψε μάλιστα ο καθηγητής ιστορίας Μαρκ Μαζάουερ τον περασμένο Ιούνιο στους New York Times, «ο πρόεδρος Χάρι Σ. Τρούμαν χρησιμοποίησε τον εντεινόμενο εμφύλιο πόλεμο για να πείσει το Κογκρέσο να υποστηρίξει το Δόγμα Τρούμαν».

Σύντομα ορίστηκε και η αμερικανική αποστολή στην Αθήνα, με σκοπό μεταξύ άλλων «να επιβλέπει την εκτέλεση του προγράμματος ανόρθωσης, τη βελτίωση της διοίκησης, την επιμόρφωση των δημοσίων υπαλλήλων, την ανάπτυξη των εξαγωγών».

Το συνολικό ύψος της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα από το 1945 ως το 1950 ξεπέρασε τα δύο δισεκατομμύρια δολάρια – το μεγαλύτερο ποσό που έλαβε από το Σχέδιο Μάρσαλ οποιαδήποτε άλλη χώρα αναλογικά με τον πληθυσμό της. Το σύνολο της βοήθειας που λάβαμε εκείνη την περίοδο ήταν μεγαλύτερο από όλα τα εξωτερικά δάνεια που είχε πάρει συνολικά η Ελλάδα από την έναρξη της επανάστασης του 1821 μέχρι και το 1930.

Άλμα στο παρόν. 64 χρόνια μετά. Η ομοιότητα με καταστάσεις και γεγονότα μόνο συμπτωματική δεν είναι. Ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά, οι εξελίξεις έχουν προχωρήσει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και η χώρα μας βρίσκεται και πάλι στη δεινή θέση να εξαρτάται άμεσα από τον εξωτερικό δανεισμό, να ελέγχεται από εξωτερικούς επόπτες, να μην μπορεί να σταθεί με αξιοπρέπεια στα πόδια της.

Και πάλι δανειζόμαστε υπέρογκα ποσά από τις ΗΠΑ (και την Ευρώπη αυτή τη φορά), πάλι εφαρμόζουμε προγράμματα ανόρθωσης υπό την εποπτεία ξένων συμβούλων, πάλι αποδεχόμαστε μοιρολατρικά τους όρους που θέτουν οι δανειστές μας.

Η ιστορία θα συνεχίσει να κάνει κύκλους, όσο δεν βρίσκονται οι δυνάμεις εκείνες που θα σπάσουν αυτό τον κύκλο και θα χαράξουν την ευθεία γραμμή προς τα εμπρός.

Κώστας Παπαχλιμίντζος
Δημοσιογράφος στην Athens News,
μέλος των εμπειρογνωμόνων του European Youth Forum σε new media

Πηγή – Ellinofreneia.net